بررسی برخی از آثار ادبی ابن قتیبه الدینوری

ابن قتیبه یکی از علما و ادبای مشهور عصر عباسی و خطیب اهل سنّت بود و تنها با حاکمانی که یاور اسلام بودند ، رابطه برقرار می کرد . او علاوه بر بهره مند شدن از تعالیم استادان عالی قدر ، به نوبه ی خود ، استادی بزرگ بود که توانست شاگردان زیادی را تربیت کند . او در زمینه های مختلف ، از جمله فقه ، ادب ، لغت ، تاریخ و نحو مهارت داشت و آثار زیادی هم در این زمینه ها تألیف نمود . ابن قتیبه برای اعطای بینش و بصیرت به ادیبانی که غفلت و فراموشی را پیشه ی خود ساخته بودند ، کتاب (( عیون الاخبار )) را تألیف نمود و در آن جلوه های گوناگون زندگی سیاسی ، اجتماعی و شخصی انسان را به نمایش گذاشت تا آداب درست زیستن را به وی بیاموزد ؛ و چون دغدغه ی فراموش شدن زبانِ عربی در میان جوانان روحش را آزرده می ساخت ، اثری به نام (( ادب الکاتب )) خلق نمود تا با بیان جایگاه و معانی صحیح وازه ها و نحوه ی درست نوشتار و تلفظ آن ها ، از این فاجعه جلوگیری کند . او تلاش کرد تا خود و خواننده اش را از جمود و سطحی نگری در معیارِ سنجش شعر برهاند و توانست در کتاب (( الشعر و الشعراء )) ارزش گذاری بر اساس قدیمی بودن شعر و شاعر را زیر پا نهد و با شجاعتِ تمام ، برتری شعر را بر اساس زیبایی های فنی اش قرار دهد ، و پس از آن هم شرح مختصری از زندگی شاعران و گزیده ای از اشعار آن ها را ، به خواننده اش عرضه کند . هم چنین برای رفع نا آگاهی اعراب از اصل و نسب خود ، در کتاب (( المعارف )) به پیگیری انساب عرب از زمان حضرت آدم (ع) پرداخت و علاوه بر آن اطلاعات تاریخی ارزشمند و فراوانی را ذکر نمود که این کتاب را به عنوان منبعی عالی برای درک برخی از وقایع عصر جاهلی و عباسی ، شرح پاره ای از ضرب المثل ها ، شناخت پادشاهان یمن ، شام ، حیره و ایران ، اطلاع از حدیث سفینه ی نوح و دریافت شأن نزول چند آیه از قرآن کریم قرار می دهد . ابن قتیبه در اثر دیگرش (( الاشربه و ذکر اختلاف الناس )) برای زدودن ابهام مسلمانان درباره ی حلال یا حرام بودن برخی از نوشیدنی ها ، کوشید تا دستورات دین اسلام را در این زمینه ، بیان کند .